La traduction du non-traduit dans les publicités à Chypre : Quels enjeux culturels ? Quels procédés cognitifs ?

Résumé

À partir d’un corpus de publicités affichées à Chypre durant le printemps 2006, cet article se propose de répondre aux questions suivantes : quels sont les procédés cognitifs en jeu lorsque le texte laisse ou emploie sciemment une langue dite étrangère ? En particulier, quels sont les jugements et étapes effectués par les lecteurs, devenus traducteurs malgré eux, des publicités à Chypre pratiquant l’alternance de code anglais-grec, les deux langues se trouvant présentes dans le même texte ? Quel sens transmet-on sans traduire la langue ? Afin de répondre à ces questions nous prenons en compte les différents contextes linguistiques particuliers à Chypre auxquels sont confrontés les différents publics à qui s’adressent de telles publicités (bilingues ou diglossiques), les connaissances socio-culturelles indispensables pour déchiffrer la fonction ludique du slogan publicitaire ainsi que la dimension pragmatique dont l’effet perlocutoire dépendra justement du niveau de bilinguisme des différentes communautés impliquées dans le processus.

Mots-clés/Keywords:

• chypre,
• alternance de code grec-anglais,
• publicité et interprétation,
• fonctions pragmatiques et cognition

Abstract

Working with a corpus of advertisements collected during the spring 2006 in Cyprus, this study answers the following questions: which cognitive processes can we identify when a segment of a text is purposely left in another language? In particular, what judgments and steps are used by readers who, willing or not, must translate such publicity, thereby doing Greek-English code-switching when both languages are found in the same text? Which meaning is transferred when the linguistic code is not translated? In order to answer these questions, this study takes into account the diverse linguistic contexts particular to Cyprus, the audience being bilingual or diglossic; the socio-cultural knowledge necessary to decipher puns and limericks found in advertising texts; and the pragmatic dimension whose perlocutory effect will depend as well on the level of bilingualism of the different communities involved.

Περίληψη

Το άρθρο αυτό στηρίζεται σε ένα σώµα κειµένων αποτελούµενο από διαφηµήσεις οι οποίες δηµοσιεύθηκαν στην Κύπρο την άνοιξη του 2004 και µελετά τα εξής θέµατα : ποιες είναι οι επικείµενες γνωσιακές λειτουργίες του αναγνώστη όταν το κείµενο αφήνει αµετάφραστη ή χρησιµοποιεί ξεκάθαρα µια γλώσσα η οποία θεωρείται ξένη ; Ειδικότερα, ποια είναι η στάση των αναγνωστών οι οποίοι γίνονται µεταφραστές χωρίς να το θέλουν και ποια τα στάδια από τα οποία περνάµε όταν διαβάζουµε διαφηµιστικά κείµενα στην Κύπρο στα οποία παρατηρείται εναλλαγή των γλωσσικών κωδίκων, αγγλικής-ελληνικής, και ενώ οι δύο γλώσσες εµφανίζονται ταυτόχρονα στο ίδιο κείµενο ; Τι είδους µήνυµα µεταφέρουµε όταν δε µεταφράζουµε τη γλώσσα ; Προσπαθώντας να απαντήσουµε σε αυτές τις ερωτήσεις εξετάζουµε : α) διαφορετικά γλωσσολογικά περικείµενα που δηµοσιεύθηκαν στην Κύπρο και µε τα οποία έρχεται σε επαφή διαφορετικό κοινό (δίγλωσσο ή διγλωσσικό), β) τις απαραίτητες κοινωνιο-πολιτισµικές γνώσεις τις οποίες αυτό διαθέτει για να αποκωδικοποιήσει τη χιουµοριστική λειτουργία του διαφηµιστικού σλόγκαν, ένα από τα χαρακτηριστικά του και γ) την πραγµατιστική διάσταση της διαφήµησης και του αποτελέσµατος της (να πείσει το κοινό). Παρατηρήσαµε ότι η επίτευξη του στόχου της διαφήµησης, δηλαδή το να πείσει τελικά το κοινό, εξαρτάται ολοκληρωτικά από το βαθµό της διγλωσσίας που χαρακτηρίζει τις εν λόγω κοινότητες οι οποίες συµµετέχουν στη διαδικασία µετάφρασης του µη-µεταφρασµένου.